نادر خلیلی؛ معمار و مخترع ایرانی

«کاملی گر خاک گیرد زر شود» -مولانا

تحقیق و توسعه

آقای خلیلی به منظور تبدیل ایدهٔ خود به پروژه‌ای قابل اجرا، به آژانس ملی هوانوردی و فضایی (ناسا) در ایالات متحده آمریکا برای حمایت از تحقیق و توسعه (R&D) مراجعه کرد. ناسا که علاقه‌مند به ایجاد زیستگاه‌های ساده اما امن در ماه و مریخ بود مشتاقانه از این شراکت استقبال کرد.

در سال ۱۹۸۴، آقای خلیلی ایده‌های خود را به سمپوزیوم ناسا (“ایستگاه‌های قمری و فعالیت‌های فضایی قرن ۲۱”) ارائه کرد. عنوان ارائهٔ او “ساختارهای ماگما” و بر اساس سیستم گل‌تافتاب (سیستمی که در آن کل ساختار خاکی به عنوان یک کوره در نظر گرفته می‌شود و برای تشکیل یک توده‌ٔ یکپارچه پخته می‌شود) و “Velcro-Adobe” (که بعداً به SuperAdobe تبدیل شد) بود.

آقای خلیلی در تحقیق و توسعهٔ بیشتر در موسسات مختلف از جمله آزمایشگاه ملی لوس آلاموس در نیومکزیکو، ایالات متحده، و با موسسهٔ مطالعات فضایی در دانشگاه پرینستون همکاری کرد. وی با کار با آزمایشگاه‌های سیستم‌های فضایی مک‌دانل داگلاس، راه‌هایی را کشف کرد که در آنها می‌توان خورشید را برای ذوب و ترکیب خاک ماه به شکل‌ها و فرم‌هایی با کاربردهای ساختمانی مهار کرد.

در سال ۱۳۶۵، آقای خلیلی با تأسیس بنیاد گل‌تفتان (گل به معنی خشت و تفتان به معنای گداختن و پختن گل) که هدف آن ساختن خانه‌های سرامیکی مبتنی بر زمین است، تحقیق و توسعه خود را ادامه داد. در سال ۱۳۷۰، این کارآفرین بنیاد خود را در یک سازمان غیرانتفاعی و خیریه جدید به نام موسسهٔ هنر و معماری زمین کالیفرنیا (Cal-Earth)- که در آنجا فن‌آوری ساختمان SuperAdobe بر اساس فلسفه مولانا (وحدت ارکان چهارگانه) را آموزش می‌داد، ادغام کرد.

Cal-Earth توسط سه اصل هدایت می شود: (۱) پناهگاه یک حقوق اساسی بشر است. (۲) هر انسانی باید بتواند برای خود خانه بسازد. و (۳) بهترین راه برای ایجاد سرپناه برای افزایش جمعیت انسان، ساختن با زمین است. اگرچه تمرکز آقای خلیلی در این بنیاد بر روی ساختمان‌های سرامیکی بود، اما در Cal-Earth تمرکز به ساختمان‌های مبتنی بر کیسه‌های شنی معطوف شد که در توسعهٔ SuperAdobe به اوج خود می‌رسید.

نمونه‌های اولیه SuperAdobe با موفقیت برای شهر هسپریا، ایالت کالیفرنیا، ایالات متحده آمریکا ساخته و آزمایش شد و استانداردهای ساختمان صنعتی را برای کالیفرنیا (منطقه ای که به دلیل زلزله مشهور است) دریافت کرد.

یک ساختمان SuperAdobe نوعاً دارای گنبدی با قطر داخلی ۸ تا ۱۰ فوت با مساحت حدود ۱۲۰ فوت مربع یا کم‌تر است. این فناوری در برابر زلزله، آتش‌سوزی، سیل و طوفان مقاوم است. دارای یک جرم حرارتی (جایی که گرما در محیط‌های گرم جذب می‌شود یا در محیط‌های سرد منتشر می‌شود) است که فضاهای زندگی راحت را بر اساس روش‌های معماری قدیمی و پایدار در محیط‌های اقلیمی خشن مانند ایران ایجاد می‌کند.

از آنجایی که فناوری SuperAdobe آسان ساخت، ایمن و عایق در برابرد سرما و گرما است، این ساختمان‌ها در کشورهای در حال توسعه و برای سرپناه‌های اضطراری، به‌ویژه برای افرادی که بر اثر بلایای طبیعی آواره شده‌اند، استفاده می‌شوند.

محیط زیست و بهداشت عمومی

اعضای Cal-Earth بر اساس این فلسفه کار می‌کنند که ساختمان‌های پایدار، اقتصادی و بادوام از نظر زیست محیطی نه تنها امکان‌پذیر هستند، بلکه مطلوب نیز هستند. با استفاده از شعر مولانا به عنوان یک راهنمای اخلاقی، این سازمان برای ایجاد سازه‌های SuperAdobe بر منابع طبیعی اولیه (خاک، آب، هوا و آتش) و اصول ساده ساختمانی (طاق‌ها، ضربی‌ها و گنبدها) تکیه می‌کند. Cal-Earth معتقد است که ساختن پناهگاه‌ها و خانه‌های آن باید آسان باشد، به طوری که هر مرد، زن و کودکی، با توجه به آموزش‌های اولیه، باید بتواند در هر نقطه از زمین -و در سایر سیارات – پناه‌گاه بسازد.

پتنت‌‌ها، علائم تجاری و کپی‌رایت

آقای خلیلی با درک پتانسیل اختراع خود برای کمک به افراد فقیر و آسیب‌پذیر در سراسر جهان، سعی کرد از آن در برابر بهره‌برداری تجاری برای مقاصدی که ممکن است دسترسی افراد نیازمند را منع کند محافظت کند. “ماموریت زندگی من در ۲۵ سال گذشته فراهم‌کردن سرپناه برای افرادی بود که توانایی مالی آن را ندارند. اما لازم است که از آن محافظت شود، زیرا بسیاری از سیستم‌های ساختمانی برای فقرا راه‌اندازی شده‌اند، اما در طول مسیر بیش از حد تجاری شدند.»

از آنجایی که آقای خلیلی می‌خواست اختراع او به صورت رایگان به فقرا ارائه شود و در عین‌حال مجوز تجاری دریافت کند، در سال ۱۹۹۸ میلادی برای ثبت آن در اداره ثبت اختراع و علائم تجاری ایالات متحده (USPTO) اقدام کرد. (فایل ثبت اختراع آقای نادر خلیلی با عنوان سازه ساختمانی مقاوم در برابر زلزله با استفاده از کیسه های شن و ماسه)

به دنبال انتشار SuperAdobe در سراسر جهان آقای خلیلی یک درخواست ثبت اختراع بین‌المللی در سال ۱۹۹۹ میلادی با استفاده از سیستم ثبت اختراع بین‌المللی ایجاد شده توسط پیمان همکاری ثبت اختراع (PCT) ارائه کرد.

در سال ۲۰۰۴ میلادی این سازمان به منظور توسعه و ورود به بازارهای جدید و تجاری‌سازی محصولات خود و برای جلوگیری از در معرض سواستفاده قرارگرفتن نام تجاری خود، یک علامت تجاری برای ™Cal-Earth در USPTO و در دفتر هماهنگ‌سازی در بازار داخلی (OHIM) ثبت کرد علاوه‌بر این در سال ۲۰۱۰ میلادی، کلیه حقوق چاپ و نشر را برای طرح‌ها و نقشه‌های ساختمان خود حفاظت کرد. Cal-Earth با ایجاد یک استراتژی جامع مالکیت معنوی (IP) توانسته است فرصت‌های تجاری‌سازی و توسعهٔ جدیدی را در سراسر جهان از جمله اردن ، استرالیا و مکزیک جست‌وجو کند.

برندسازی و تجاری‌سازی

Cal-Earth با شناخت فرصت‌های تجاری حاضر در یک نام تجاری قوی، چندین برند ساختمانی و طیف وسیعی از لبا‌س‌ها و لوازم جانبی را با طراحی و فلسفه آن تبلیغ می‌کند و جدا از ساختار اصلی خود، دو برند جدید از سازه‌های خشتی خود ایجاد کرده است.

Cal-Earth همچنین تی‌شرت‌ها و کلاه‌هایی با لوگوی خود و کتاب‌ها و دی‌وی‌دی‌هایی را که توسط آقای خلیلی نوشته شده یا ترجمه شده است به فروش می‌رساند.

نتایج کسب‌وکار

چشم‌انداز آقای خلیلی از مسکن مناسب، مقرون‌به‌صرفه و ارزان برای همه، نگاه مردم در سراسر جهان را به خود جلب کرده است. به‌منظور قدردانی از تلاش‌های این مخترع و آینده‌نگر برای فناوری و جامعه، چندین جایزه و تقدیرنامه دریافت کرده است، از جمله جایزهٔ «ممتاز فناوری» از شورای کالیفرنیای مؤسسه معماران آمریکا (CCAIA، ۱۹۸۴). جایزه سازمان ملل متحد و وزارت مسکن و شهرسازی ایالات متحده (HUD) برای “پناهگاه برای بی‌خانمان‌ها” (۱۹۸۷)؛ و تقدیرنامه‌هایی از ناسا، شبکه توسعه آقاخان، و انجمن مهندسین عمران آمریکا (برای کار او در زمینه فناوری ساخت پایگاه قمری).

علاوه بر این، در سال ۱۹۹۳ میلادی، پس بحران سیل پناهجویان به ایران، آقای خلیلی با سازمان ملل متحد و دولت ایران همکاری کرد تا پناهندگان را در مورد چگونگی ساخت سرپناه بر اساس فناوری SuperAdobe راهنمایی کند. ظرف چند روز، پناهگاه‌های مبتنی بر SuperAdobe با قیمتی کمتر از ۶۲۵ دلار آمریکا ساخته شدند.

بسته‌ها و دستورالعمل‌های ساختمان Eco Dome، با قیمت ۲۴۰۰ دلار آمریکا برای یک واحد (تقریباً ۴۰۰ فوت مربع) و ۳۲۰۰ دلار برای دو واحد (تقریباً ۸۰۰ فوت مربع) به فروش می‌رسد و برای خرید از طریق اینترنت در دسترس است. Cal-Earth در سال ۲۰۱۱ به بیست و پنجمین سالگرد خود رسید و این سازمان با برگزاری کارگاه‌های آموزشی ماهانه در مورد فناوری SuperAdobe و روش‌های ساخت‌وساز در سراسر جهان، چشم‌انداز بنیانگذار خود را ادامه می‌دهد. همان‌طور که آقای خلیلی گفت: «SuperAdobe خشتی است که از تاریخ تا قرن جدید کشیده شده است. مانند یک بند ناف که دنیای سنتی را با دنیای خشتی آینده مرتبط می‌کند.»

تبلور شعر در سازه ساختمانی

آقای‭ ‬خلیلی‭ ‬با‭ ‬الهام‭ ‬از‭ ‬عرفان‭ ‬مولانا‭ ‬دریافت‭ ‬که‭ ‬یک‭ ‬مشت‭ ‬خاک‭ ‬می‌تواند‭ ‬خانه‌ای‭ ‬بسازد،‭ ‬جامعه‌ای‭ ‬را‭ ‬پناه‭ ‬دهد‭ ‬و‭ ‬محیط‌زیست‭ ‬را‭ ‬حفظ‭ ‬کند. ‬

این‭ ‬معمار‭ ‬فناوری‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬برای‭ ‬اطمینان‭ ‬از‭ ‬توزیع‭ ‬و‭ ‬تجاری‌سازی‭ ‬آن‭ ‬به‭ ‬نفع‭ ‬فقرا‭ ‬به‭ ‬ثبت‭ ‬رساند‭ ‬و‭ ‬نشان‭ ‬داد‭ ‬که‭ ‬منفعت‭ ‬مالی‭ ‬خصوصی‭ ‬تنها‭ ‬دلیلی‭ ‬نیست‭ ‬که‭ ‬مخترعان‭ ‬ممکن‭ ‬است‭ ‬بخواهند‭ ‬از‭ ‬اختراعات‭ ‬خود‭ ‬با‭ ‬حقوق‭ ‬مالکیت‭ ‬فکری‭ (‬IPRs‭) ‬محافظت‭ ‬کنند‭.‬

برگردان فارسی از وبسایت وایپو